wondroos

wondroos: 10 praktische tips & nuttige informatie

Wat is wondroos

Wondroos is een acute infectie van een beschadigde huid. Het ziet er uit als een sinaasappelhuid. Soms ontstaan er rode plekjes of blaren die open gaan. Soms bloedt de huid. Het deel van de huid waarop wondroos optreedt, is duidelijk afgegrensd van de normale huid. Er bestaan meerdere benamingen voor wondroos. Dezelfde aandoening wordt ook belroos of erysipilas genoemd. De infectie van de huid en het onderhuids bindweefsel wordt in de regel veroorzaakt door de streptokokbacterie. Deze dringt zich via een kleine wond (bijvoorbeeld een schaafwond, kloven bij schimmel, een koortsblaas of scheurtje aan de mondhoek) in het lichaam. Het kan zich zelfs een weg banen in een wondje dat met het blote oog niet eens zichtbaar is. Maar ook grote, verse operatielittekens lopen gevaar. Naast de streptokokbacterie is er nog één die wondroos kan veroorzaken, namelijk de stafylokok. Wondroos kan overal op het lichaam voorkomen, maar in de meeste gevallen op de benen, armen en het gezicht. Ook bij kinderen kan wondroos ontstaan en bij baby’s komt het ook wel voor in de navelwond. Wondroos kan tot gevaarlijke complicaties leiden, daarom is een snelle behandeling noodzakelijk. De kans dat iemand met wondroos iemand anders besmet, is zeldzaam. Wondroos wordt wel veroorzaakt door een bepaalde bacterie die veel voorkomt, maar het is niet besmettelijk ténzij iemand er gevoelig voor is of minder weerstand heeft. Wondroos wordt gecompliceerder als er naast de besmetting met de streptokokbacterie ook een infectie van de Stafylokok bijkomt. 

Symptomen wondroos

Eén of twee dagen voordat de symptomen duidelijk waarneembaar worden, is er meestal sprake van een gevoel van algehele malaise, bijvoorbeeld moeheid, lusteloosheid en dergelijke. Er ontstaat binnen enkele uren na de besmetting hoge koorts (hoger dan 39 graden Celsius). Typisch zijn de koude rillingen. Er kan hoofdpijn ontstaan en soms gaat het ziek voelen gepaard met braken. Wondroos herken je aan de rode uitslag op de huid. Het verspreidt zich snel. De huid is glanzend, fel rood, gezwollen en warm. De ontstoken huid is duidelijk en scherp afgegrensd van de gezonde huid. Er kunnen naderhand blaren op het aangedane deel van de huid komen. Bij ouderen zie je ze veel aan de benen verschijnen. Er kan vochtophoping (oedeem) optreden in het geïnfecteerde gebied. Lymfeklieren kunnen er opzwellen en pijnlijk worden (vooral bij wondroos aan het been in het gebied van de liezen of bij wondroos aan het gezicht in de hals). De lymfebanen kunnen ontstoken raken. Dit kenmerkt zich als een rode streep tussen de plaats van de wondroos en de klieren. Men noemt het vaak ten onrechte ‘bloedvergiftiging”. Wondroos komt vaker voor bij lymfeoedeempatiënten. Voor hen is het zaak wondroos te voorkomen omdat het risico op verergering van het oedeem voor de hand ligt. Wanneer zich de bovenvermelde verschijnselen voordoen, moet direct een arts worden geraadpleegd. Wondroos moet direct met antibiotica worden behandeld om complicaties te voorkomen.

Behandeling wondroos

Wondroos moet snel behandeld worden vanwege de complicaties (zie tip 4). De behandeling bestaat uit verschillende onderdelen.

Antibiotica

Wondroos wordt behandeld met antibiotica die werkzaam zijn tegen streptokokken en stafylokokken. Meestal betreft het een kuur van 10 tot 14 dagen. In speciale gevallen is opname in het ziekenhuis nodig, bijvoorbeeld bij kwetsbare patiënten (bejaarden, mensen met een chronische aandoening of lymfeoedeem). De antibiotica wordt dan via een infuus gegeven. Als er sprake is van terugkerende wondroos kan een onderhoudskuur met antibiotica worden voorgeschreven. In een zelden geval houdt dat in dat de kuur gedurende het hele leven moet worden genomen.

Wondhygiëne

De wond waar de bacteriën zijn binnengedrongen, moet ontsmet worden. Hygiëne is belangrijk en daarom moet het aangedane deel van de huid dagelijks worden gewassen met een desinfecterende shampoo of zeep. Als de wondjes zijn veroorzaakt door een schimmelinfectie, moet een behandeling met een crème tegen die schimmels worden gegeven. Na het douchen of nat maken van de huid moet deze goed worden afgedroogd.

Oedeem

Bij armen en benen veroorzaakt wondroos vaak oedeem. Om zwellingen van het aangedane lichaamsdeel zoveel mogelijk te voorkomen, wordt geadviseerd om armen en benen hoog te leggen. Benen worden daarbij ook vaak ingezwachteld of er kan tijdelijk gebruik worden gemaakt van een therapeutische elastische kous. Zwelling in het gezicht kan zoveel mogelijk worden tegengegaan met natte kompressen. 

Complicaties wondroos

Wondroos vereist een onmiddellijke behandeling vanwege de volgende complicaties:

Uitbreiding van de infectie

De infectie kan zich uitbreiden in dieper gelegen delen van het lichaam, zoals in de spieren of in het bloed. Dit kan resulteren in de vorming van abcessen (ophopingen van pus) en gangreenvorming (afsterven van weefsels vanwege het ontbreken van bloedtoevoer). Wanneer de infectie zich uitbreid in het bloed, ontstaat er bloedvergiftiging. Ook kan de infectie zich uitbreiden naar de hartkleppen, longen en de gewrichten. Het spier-, vet- en huidweefsel kan zodanig worden aangetast, dat 20 procent van de patiënten er aan overlijdt. Deze vorm van wondroos wordt ook wel ‘vleesetende bacterie’ genoemd. De medische term hier voor is necrotiserende fasciitis of fasciitis necroticans. De patiënt kan bij uitbreiding van de infectie in een zogenaamde ‘toxische shock syndroom’ raken. Het veroorzaakt een snelle bloeddrukdaling waardoor zenuwen en organen (zoals nieren, lever en longen) niet meer normaal functioneren. Bij de nieren kan het bijvoorbeeld leiden tot nierontsteking. Uitbreiding van de infectie  kan aldus leiden tot ernstige blijvende beschadigingen.

Beschadiging lymfevaten

Als wondroos zich regelmatig aandient, kan dat de plaatselijke lymfevaatjes beschadigen. Wanneer het lymfesysteem beschadigd is, ontstaat er een opstapeling van weefselvocht. Dit leidt tot zwelling (lymfeoedeem) in het aangedane lichaamsdeel. Lymfeoedeem is weer een risicofactor voor het ontstaan van een nieuwe infectie. 

Voorkomen wondroos

Het voorkomen van wondroos begint eigenlijk al bij het voorkomen van wondjes en een goede hygiëne (met de nadruk op een goede huid- en nagelverzorging). Daarnaast is het belangrijk om (kleine) verwondingen op de juiste manier te verzorgen teneinde om een infectie te voorkomen of zoveel mogelijk te beperken.Algemene tips ter voorkoming van wondroos zijn:
  • Draag handschoenen bij klussen en tuinieren.
  • Krab insectenbeten niet open.
  • Voorkom kloven door de huid regelmatig te hydrateren met vochtinbrengende crèmes.
  • Gebruik in plaats van scheermesjes een ontharingscrème.
  • Inspecteer regelmatig de ruimtes tussen de tenen en behandel direct eventuele schimmelinfecties.
  • Reinig wondjes met desinfecterende shampoo of zeep. Bedek ze met schone pleisters of schoon verband.
  • Draag steunkousen bij vochtophoping in de onderbenen.
  • Controleer regelmatig de huid op wondjes als je geregeld last van wondroos hebt.
Verspreiding van wondroos kun je voorkomen door:
  • Laat de aangedane huid met wondroos met rust. (Niet krabben of wrijven!)
  • Was je handen regelmatig met desinfecterende zeep.
  • Houdt je nagels kort.
  • Gebruik je eigen schone handdoek en ververs hem bij ieder gebruik.
  • Was je lichaam elke dag met een desinfecterende shampoo of zeep.

Wondroos voet en been

Wondroos komt het meest voor aan de benen. Het is een aandoening waarbij bacteriën een ingang op het lichaam hebben gevonden om zich er te vermenigvuldigen. Een ingang kan zijn een huidschimmelinfectie, bijvoorbeeld zwemmerseczeem, of een huidbeschadiging of huidwond. Wanneer wondroos niet snel wordt behandeld, baant het zich een weg over de huid en kan zich daarna via lymfe- en bloedbanen over de rest van het lichaam verspreiden. Bij wondroos aan het been is de bacterie meestal via een wondje tussen de tenen het lichaam ingedrongen. Voetschimmel moet daarom ook altijd behandeld worden met een crème tegen schimmels. Wanneer iemand gevoelig is voor voetschimmel of zwemmerseczeem, is het verstandig de huid tussen de tenen goed in de gaten te houden. Een schimmelinfectie heeft de neiging vaak terug te komen. Ook is een goede hygiëne belangrijk. De huid moet na het douchen goed worden afgedroogd, ook tussen de tenen. Wondroos wordt veroorzaakt door twee soorten bacteriën. De streptokokken zorgen voor een oppervlakkige, zich snel uitbreidende huisontsteking. Stafylokokken veroorzaken een diepe huidontsteking. Een combinatie van beide bacteriën is ook mogelijk. Als de huid geïnfecteerd is, reageert ze met roodheid en gevoeligheid. De huid kan de kenmerken van een sinaasappelhuid hebben. Ze kan opzwellen. Er ontstaan kleine rode plekjes (medische term: petechiae). Soms ontstaan er met vocht gevulde blaren (medische term: vesikels) die open kunnen gaan. In mindere mate kunnen abcessen (met pus gevulde ophopingen) ontstaan of grote rode plekken ten gevolge van huidbloedingen. De infectie kan zich over grote delen van het lichaam verspreiden met rode huidstrepen, opgezwollen lymfeklieren, koorts, hoofdpijn, rillingen, verlaagde bloeddruk, verlaagde hartslag en vergiftiging in de bloedbaan (bloedvergiftiging). Personen met overgewicht lopen een verhoogd risico tot ernstigere infecties. Men kan het been behandelen met koele, natte verbanden op de ontstoken huidplekken. Om zwelling tegen te gaan, kan het been hoog gelegd worden. Voor de behandeling wordt antibiotica (meestal penicilline) voorgeschreven. 

Wondroos aan gezicht

Wondroos in het gezicht komt vooral voor op de wangen en neusbrug. De bacteriële infectie openbaart zich met een ontsteking en zwelling van de huid. Twaalf tot vierentwintig uur voorafgaande aan de huiduitslag ontstaan verschijnselen als vermoeidheid, hoofdpijn, pijn en hoge koorts. Het patroon van de huiduitslag wordt beschreven als de ‘vorm van een vlinder’. Soms blijft de uitslag beperkt tot deze gebieden, maar het kan zich ook uitbreiden over het voorhoofd en de hoofdhuid. Ook de ogen kunnen worden aangedaan, maar dat komt gelukkig zelden voor. Bij kinderen ziet men wondroos meestal aan één zijde van het gezicht. Vaak gaat de huidinfectie gepaard met een oorontsteking. De huid rond het oog of op de wang is gezwollen en er kan verkleuring optreden van roze tot paarsblauw. Het kind is erg ziek en moet snel behandeld worden. De infectie kan zich namelijk in de diepte uitbreiden en de spieren aantasten. Ook kunnen er ophopingen van pus ontstaan. Als de bacterie een weg weet te vinden in het bloed, is er sprake van bloedvergiftiging. Ander complicaties van wondroos in het gezicht zijn: trombose in de hersenen, nierontsteking en hersenvliesontsteking. Dat laatste kan vooral optreden als de wondroos zich rond het oog van een kind bevindt. Bij kinderen kunnen deze complicaties levensbedreigend zijn, net als bij ouderen en patiënten met een stoornis in de afweer. De arts kan huidmonsters nemen om het type streptokok te achterhalen. Wondroos wordt behandeld met antibiotica. De pijn kan men een pijnstiller (paracetamol) verlichten. 

Besmettelijkheid

Wondroos is niet besmettelijk bij contact tussen twee mensen. Een kind met krentenbaard kan echter wel bevorderen dat iemand met bijvoorbeeld een open beenwond (ulcus cruris) wondroos krijgt. Dat heeft te maken met de soort bacterie. Een open been wordt namelijk met dezelfde bacterie besmet als die de krentenbaard heeft veroorzaakt. Wondroos kan regelmatig terug komen. Er zijn mensen die er gevoeliger voor zijn. Meestal heeft dat te maken met het afweersysteem. Die kan bij sommigen wat minder zijn. Als de afweer niet optimaal is, kan de besmetting opnieuw terugkeren omdat bacteriën in staat zijn op en in de huid te overleven. Tot heden is het echter niet duidelijk, waarom wondroos bij sommige mensen vaker terug komt. Wondjes geven de bacteriën toegang tot het indringen in de huid. Bij pasgeborenen kan wondroos in de navelwond ontstaan. Wondroos kan ook optreden in een verse operatiewond. Personen met een verzwakt immuunsysteem zijn sneller vatbaar voor een infectie. Dit zijn bijvoorbeeld personen met een aandoening  aan het immuunsysteem (bijvoorbeeld patiënten met HIV/AIDS) of mensen die medicijnen nemen die het afweersysteem onderdrukken. Personen met Diabetes Mellitus lopen een groter risico. Mensen bij wie het lymfesysteem beschadigd is (bijvoorbeeld door het operatief verwijderen van de lymfeklieren) kan wondroos een gevaarlijke infectie zijn, zeker wanneer er ook sprake is van lymfeoedeem. De lymfevaten raken namelijk door een wondroosinfectie ook beschadigd. 

Oedeem

Eén van de verschijnselen van wondroos is oedeem, een opeenhoping van vocht in het weefsel dat zorgt voor zwelling. Oedeem kan zorgen voor extra problemen. Allereerst schept het een gunstig klimaat voor bacteriën. Ten tweede verdunt het vocht het medicijn en daarmee de werking tegen wondroos. Wondroos wordt behandeld met antibioticum. De dosis moet daarom meestal verhoogd worden als er sprake is van oedeem. De druk dat het vocht veroorzaakt, kan de pijn verergeren. De druk kan ook het ontstaan van blaren bevorderen. Door het oedeem kunnen kleine lymfevaatjes beschadigd raken. Kapotte lymfevaatjes bespoedigen het ontstaan van een nieuw oedeem. En dat houdt weer in dat het gebied van het oedeem gevoelig blijft voor een nieuwe bacteriële infectie. De arts zal naast het antibioticum ook rust en compressie voorschrijven. Het antibioticum zal in eerste instantie werken tegen de streptokok bacteriën. Dit zijn de hoofdveroorzakers van wondroos. In de tussentijd wordt een huidmonster genomen om te onderzoeken of er ook stafylokokken aanwezig zijn. In dat geval zal het medicijn worden aangepast. Als het een ernstige infectie betreft, kan de patiënt worden opgenomen in het ziekenhuis. Het antibioticum wordt dan met behulp van een infuus gegeven. Het medicijn werkt op die manier sneller en directer dan wanneer het oraal wordt ingenomen. De patiënt moet rust nemen om de vorming van oedeem zoveel mogelijk tegen te gaan. Als het oedeem in het been zit, moet deze hoog gelegd worden. Als het oedeem in de hand zit, kan de hand hoog gehouden worden in een mitella. Een compressie bestaat uit bandages of een elastische kous die tegendruk geeft op de huid. Het voorkomt verergering van het oedeem en het helpt het lichaam vocht af te laten voeren. 

Medicatie tegen wondroos

Bij klachten die lijken op een infectie, is het raadzaam een arts te raadplegen. De arts zal een antibioticum voorschrijven. In de meeste gevallen zal  hij kiezen voor penicillineantibiotica, maar niet iedereen verdraagt penicilline. Het is een medicijn dat vele soorten bacteriën doodt door middel van het blokkeren van een eiwit dat een belangrijke rol speelt bij de bacteriegroei. De bacterie sterft zodoende af. Een ander middel is linezolid. Dit medicijn verhinderd dat de bacteriën eiwitten aanmaken. De bacterie gaat uiteindelijk dood en de infectie kan genezen. Vancomycine doodt verschillende soorten bacteriën door de bacteriewand te belemmeren. Antibioticum wordt gegeven in een kuur. Dat betekent dat het medicijn een aantal dagen achtereenvolgens moet worden ingenomen. De kuur moet altijd worden afgemaakt, ook al lijkt het alsof de infectie is verdwenen. Als de huid na de kuur nog steeds rood op pijnlijk is, zal de kuur een aantal dagen worden verlengt. Bij pijn mag overigens naast de kuur ook paracetamol worden genomen. Neem altijd contact op met de arts als de (pijn)klachten verergeren of als het niet lukt de medicijnen in te nemen (bijvoorbeeld bij misselijkheid en/of braken). De huid kan twee weken rood blijven. Het komt voor dat de huid gaat vervellen. Personen die vaker te maken hebben met wondroos of die tot een risicogroep behoren, doen er goed aan voorzorgsmaatregelen te nemen (zie tip 5). Probeer zoveel mogelijk beschadigingen aan de huid te voorkomen. Personen die in de voedingsindustrie werken, in de horeca of in de zorg, horen de bedrijfsarts in te lichten als zij klachten in de richting van wondroos hebben. De bedrijfsarts kan voorlichting geven over extra maatregelen die genomen moeten worden ter voorkoming van eventuele verspreiding van bacteriën. 

Tips & Reacties

Deel je eigen tip over wondroos

En maak kans op een cadeaubon ter waarde van € 25!